Verschillende soorten gevoelens

Onze gevoelswereld is een vernuftig metersysteem dat ons vertelt hoe het met ons gaat. Honger geeft aan dat er een behoefte is aan voedsel. Ongerustheid kan erop wijzen dat een behoefte aan waardering te kort komt, blijdschap kan erop wijzen dat de behoefte aan schoonheid vervuld is. Gevoelens geven betekenis aan de wereld waarin we leven en hebben invloed op ons denken en ons gedrag.

Bij Verbindende Communicatie zijn het de primaire gevoelens, die ons helpen om in de kracht van het leven te staan. Het bewustzijn over secundaire en pseudogevoelens kan helpen terug contact te maken met primaire gevoelens.

Primaire gevoelens

Bij de primaire gevoelens onderscheiden we o.a. blij, boos/frustratie, bang en verdrietig.

• Blijheid/tevredenheid zijn signalen die aangeven dat een of meer behoeftes vervuld zijn: vast te stellen dat veel vrienden je omringen op een feestje is een bron van blijheid omdat mijn behoefte aan vriendschap vervuld is.
• Boosheid/frustratie wijst erop dat een bepaalde behoefte te kort komt: bij het horen van verwijten en negatieve commentaar op mijn werk, ben ik gefrustreerd omdat mijn behoefte aan waardering tekort komt.
• Angst (bang) wijst vaak op het verlangen naar zekerheid, de bezorgdheid of een bepaalde behoefte voldaan wordt: als ik mijn werk verlies, ben ik bang omdat ik me zorgen maak over mijn basisbehoeften als onderdak, voedsel, eten, drinken.
• Verdriet wijst vaak op verlies (of niet hebben) van iets dat me dierbaar is: een relatie springt af en ik ben verdrietig omwille van mijn behoefte aan liefde, vriendschap, geborgenheid.

Secundaire gevoelens

Secundaire gevoelens als haat, ergernis, boosheid op anderen, wrok, jaloezie… ontstaan nadat anderen als verantwoordelijk/schuldig gezien worden voor onprettige gevoelens: ik ben gefrustreerd als ik geen uitnodiging krijg voor een bijeenkomst; ik zie degene waarvan ik geen uitnodiging kreeg als oorzaak voor mijn ongenoegen en ben kwaad op deze persoon. Secundaire gevoelens leiden tot een vijandsbeeld van bepaalde personen waardoor alles wat ze doen gezien wordt als slecht, stom, fout…Secundaire gevoelens als schuldig, beschaamd, depressief ontstaan nadat ik mezelf negatief beoordeel voor wat ik doe of niet doe. De oordelen zijn gebaseerd op verinnerlijkte geboden (ik moet…) of verboden (ik mag niet…).

Secundaire gevoelens blijven zolang de bijhorende oordelen mentaal aanwezig zijn. Ze maken dat de levensenergie naar de beleving van de secundaire gevoelens gaat en zich niet meer kan richten op de eigenlijke behoefte die niet vervuld is. Zo kan haat, schuld, wrok het wezen van een mens voor lange tijd domineren; de aandacht gaat vaak naar vergelding vanuit de overtuiging dat wie fout doet hiervoor gestraft moet worden.

Pseudogevoelens

Pseudogevoelens zijn eigenlijk geen gevoelens maar oordelen en gedachten over anderen (of over zichzelf) geformuleerd in een zinnetje dat vaak begint met “Ik voel me…”.

“Ik voel me genegeerd,” zegt dat ik denk dat de ander me negeert. “Ik voel me niet ernstig genomen,” zegt dat ik vind dat de ander me niet ernstig neemt. “Ik voel me een idioot,” zegt dat ik mezelf een idioot vind.
Voor de empathische luisteraar verbergen de pseudogevoelens echte gevoelens en onvervulde behoeften. Zo kan achter “Ik voel me genegeerd,” het gevoel ‘boosheid’ en de onvervulde behoefte ‘contact’ of ‘erkenning’ schuil gaan.
Er zijn ook ‘positieve’ pseudogevoelens zoals zich geliefd, gewaardeerd voelen. Deze zien we niet als verstorend voor de eigen levensenergie.
Is er een verband tussen secundaire gevoelens en pseudogevoelens?
Pseudogevoelens zijn oordelende gedachten die vaak aan de basis liggen van secundaire gevoelens. Door te oordelen gaat de aandacht weg van de signaalfunctie van de primaire gevoelens en de behoeften waarnaar ze verwijzen.

Wat is de toegevoegde waarde van deze opdeling van gevoelens?

Vanuit Verbindende Communicatie geloven we dat het bewust ervaren van primaire gevoelens – aangenaam of onaangenaam – verbinding geeft met de eigen levensenergie en onze handelingen en interactie effectiever kan sturen. Alle primaire gevoelens dienen zich aan om ‘gevoeld’ te worden en betekenis te geven. Door betekenis te geven aan gevoelens worden de achterliggende behoeften duidelijker en kan men al dan niet keuzes maken om deze behoeften te vervullen.

Vaak hebben mensen een tendens om bij onprettige gevoelens, anderen of zichzelf hiervoor de schuld te geven. De secundaire gevoelens en oordelende gedachten verstoren de levensenergie, de primaire gevoelens worden niet gevoeld en de achterliggende behoeften worden niet erkend.
Door zich bewust te zijn dat oordelen secundaire gevoelens genereren, kan men de oordelen onderzoeken en deze transformeren in het bewustzijn over behoeften die te kort komen en te voelen hoe dit is, cq. de primaire gevoelens alsnog te ervaren. Zo zullen schaamte en schuld zich vaak transformeren in gevoelens van spijt of verdriet omwille van het gemis om iets waardevols. Haat, ergernis, jaloezie zullen na omkeren van de negatieve oordelen zicht geven op de behoefte die we als een tekort ervaren.

Hoe gaat dat, ‘voelen’?

Mensen hebben vaak afgeleerd om primaire gevoelens bewust te ervaren. De oordelen en de secundaire gevoelens maken dat ze de oorzaak telkens buiten zichzelf leggen: anderen zijn verantwoordelijk voor mijn pijn, of ‘iets fouts’ aan mezelf maakt dat ik ongelukkig ben. Secundaire gevoelens blokkeren het bewustzijn van de behoeften omdat de aandacht naar het oordeel gaat en eventuele strategieën tot wraak.

Voelen is verbonden met de manier waarop we ademen. Een diepe, ontspannen inademing volstaat vaak om gevoelens toe te laten en te ervaren.
In het dagelijkse leven is het van belang zich bewust zijn van de hele werking van een goede ademhaling. Een soepele diepe adem bevordert het voelen en het activeren van de levensenergie. Oordelend denken ontstaat vaak bij geblokkeerde adem waarbij ons ‘systeem’ de primaire gevoelens probeert te omzeilen.

Ten slotte

Gevoelens dienen zich aan om gevoeld te worden. Ze wachten als het ware tot ze gevoeld worden. Het vertrouwen dat gevoelens ons verbinden met onze levensenergie en het contact hiermee helpt in het uitbouwen van een zinvol en aangenaam leven.
Zowel aangename als onaangename gevoelens zien we als constructieve indicatoren voor wat we nodig hebben. Vaak is het bewustzijn van de behoefte al voor de helft de vervulling ervan.