Secundaire gevoelens

Bij Verbindende Communicatie (VC) maken we onderscheid tussen primaire en secundaire gevoelens. Primaire gevoelens ontstaan als bepaalde behoeften vervuld zijn of niet. Secundaire gevoelens zijn gevoelens die gepaard gaan met (negatief) oordelend denken over anderen.

Primaire gevoelens

Primaire gevoelens ontstaan als bepaalde behoeften vervuld zijn of niet. Onprettige gevoelens wijzen erop dat er een bepaalde behoefte te kort komt. Prettige gevoelens duiden op vervulde behoeftes. Primaire gevoelens zijn als het ware indicatoren die aangeven of iemands behoeften vervuld zijn of niet.

Twee voorbeelden:

• Iemand geeft me een compliment en ik voel me blij omdat mijn behoefte aan waardering hiermee vervuld is.
• Ik hoor een verwijt van iemand en ik voel me triest (of gefrustreerd) omdat mijn behoefte aan waardering te kort komt.

Secundaire gevoelens

Secundaire gevoelens als boosheid op iemand, ergernis naar iemand, jaloezie, afgunst, rancune, haat… ontstaan als een bepaalde behoefte te kort komt in combinatie met het (negatief) oordelend denken over anderen. Iemand anders krijgt de schuld voor mijn onprettige gevoelens en de te kort komende behoefte.

Twee voorbeelden:

• Een vriend stuurt naar iedereen een uitnodiging in mijn vriendenkring behalve naar mij. Ik ben in eerste instantie triest/verdrietig omdat ik de behoefte heb om ‘erbij te horen'. Als ik denk dat mijn vriend mij opzettelijk niet uitnodigt en ik stel hem verantwoordelijk voor mijn verdrietig zijn, krijg ik gevoelens van boosheid, haat of ergernis jegens die vriend.
• Ik hoor dat iemand van mijn studiejaar een bijzonder leuke en goed betaalde job heeft. Als ik dit vergelijk met mijn job, ben ik gefrustreerd omdat ik me bewust word dat mijn behoefte aan waardering en erkenning te kort komt. Door te denken dat het onrechtvaardig is dat iemand anders meer succes heeft dan ik, ontstaan gevoelens van afgunst en nijd.

Bij VC worden we ons vaak bewust dat secundaire gevoelens ons bewustzijn domineren. Hierdoor blijven we vervreemd van de primaire gevoelens en de achterliggende onvervulde behoeften. Secundaire gevoelens werken als een kanker op de relatie en dragen bij tot de vorming van een vijandsbeeld. Alles wat een bepaalde persoon doet of zegt, wordt gekleurd vanuit de negatieve oordelen en de begeleidende secundaire gevoelens. Vaak wordt er veel energie verspild aan de negatieve spiraal van verwijtend denken en communiceren. Veel van de beschikbare levensenergie richt zich op het aangaan van de strijd, gelijk halen, geroddel… in plaats op de zorg voor de behoefte die te kort komt.
Secundaire gevoelens transformeren
Bij VC is de focus van de levensenergie gericht op het zorg dragen voor de eigen behoeften. Het oordelend denken – in termen van goed/kwaad, juist/fout – zien we als typisch disfunctionele menselijke hersenspinsels die niet bijdragen tot de eigen levenskwaliteit. De aandacht is niet meer gericht op het vervullen van behoeften maar op vergelding, gelijk halen, revanche…

Wat kun je met secundaire gevoelens?

Vanuit VC willen we op een milde manier omgaan met de oordelen en de secundaire gevoelens die hieruit voortvloeien. Bij het proces van de zelfempathie gaan we de oordelen bewust verkennen en exploreren. Het mogen oordelen en erin kunnen ontspannen, helpt om in eerste instantie betekenis te geven aan de pijn en het ongenoegen. Het verkennen van de oordelen helpt vaak bij het ontdekken van de onvervulde behoeften omdat ze vaak het omgekeerde zijn van het verwijt of het oordeel.

Twee voorbeelden:

• Ik vind iemand een stomme idioot omdat hij nalaat om mij een uitnodiging te sturen voor een feestje. Door het oordeel om te draaien (dus niet nalaten om me uit te nodigen) ontdek ik dat mijn behoefte aan zorg, respect, erbij horen, te kort komt.
• Ik vind het onrechtvaardig dat iemand met dezelfde opleiding het zo goed heeft: een voorbeeldgezin, een zinvolle job en een mooi salaris. Achter de nijd en jaloezie kan ik zien dat ik me zorgen maak over mijn behoefte aan zingeving en mijn behoefte aan zekerheid.

Het bewustzijn van tekortkomende behoeften is een ‘brugje' naar het terug bewust worden van de primaire gevoelens. Deze gevoelens staan als het ware te wachten om gevoeld te worden. Het bewust kunnen en mogen voelen van deze primaire gevoelens herstelt de link met de te kort komende behoeften – of met de illusie ervan.

Twee voorbeelden:

• Bewust voelen van de behoefte aan zorg, respect en erbij horen, maken dat ik me triest, bang of gefrustreerd voel. Dit bewuste voelen kan bijdragen in het vervullen van de behoeften en het ondernemen van een concrete actie.
• Als ik bewust ervaar dat mijn behoefte aan zingeving te kort komt, kan ik me afvragen wat ik concreet kan doen om meer zingeving in mijn leven te creëren en een andere strategie bedenken om aan de behoefte te voldoen.

Het transformeren van secundaire gevoelens en de hiermee verbonden oordelen in primaire gevoelens en de achterliggende behoeften, is het terug verbinden met de eigen levensenergie. De focus van de energie richt zich op het vervullen van wat je nodig hebt en stopt het verspillen van energie in vormen van geweld (verbale en fysieke agressie).

Ten slotte

Sommige gevoelens hebben zowel een primaire en secundaire variant. Zo maken we onderscheid tussen het gewone (primaire) boos zijn omdat een behoefte te kort komt en het secundaire boos zijn op iemand anders omdat de ander als oorzaak gezien wordt voor een behoefte die te kort komt. Ook bij jaloezie kennen we beide varianten: jaloezie als primair gevoel waarbij je de ander het ‘gunt' iets te hebben wat jij niet hebt. En jaloezie als secundair gevoel waarbij de afgunst en de nijd een gevolg zijn van ‘misgunnend' denken.
Vanuit VC heten we alle gevoelens welkom, primair of secundair. Door ze de volle aandacht te schenken en ze te exploreren, krijgen gevoelens betekenis. Ze maken ons bewust van de behoeften nodig zijn om kwaliteitsvol te leven. We hechten veel belang aan een bewust proces van zelfempathie waar de gevoelens – primair of secundair – verkend en gevoeld worden en waar het ontspannen in het oordelen een klare kijk geeft op de behoeften die nu belangrijk zijn. Vaak leidt deze zelfreflectie tot het berusten in een situatie of het kiezen van een strategie die de persoon die eerst werd gezien als ‘veroorzaker' van de pijn, buiten beschouwing laat. Als men er voor kiest om op een radicaal eerlijke manier in verbinding te gaan met de ander, zien we het vanuit VC als zinvol om enkel primaire gevoelens te benoemen, en de behoeften uit te spreken zonder de ander als enige verantwoordelijke te benoemen. Verwijten en oordelen hebben geen verbindende energie met de ander. Secundaire gevoelens en de hiermee verbonden oordelen zijn vooral zinvol in het proces van de zelfempathie.
Graag lezen we reacties en verdere vragen.