Aandacht voor gevoelens helpt

Denk je ook wel eens dat je beter af zou zijn zonder gevoelens? Zonder snijdend verdriet als een belangrijk persoon uit je leven verdwijnt, zonder angst om je baan te verliezen, zonder ergernis over je schoonmoeder, maar dan ook zonder plezier als je aan het spelen bent?

Al deze gevoelens geven signalen over hoe het gesteld is met je behoeften, over dat wat belangrijk voor je is om gezond en gelukkig te leven. Zonder die signalen zou het niet mogelijk zijn om je eigen koers te varen en de noodzakelijke acties hiervoor te ondernemen. Of ze nu aangenaam of onaangenaam zijn, ze zijn nodig om je af te stemmen op je omgeving. En iedereen is in staat om te voelen!

Waarom dan nog speciale aandacht vragen voor gevoelens?

Als ik naar mezelf en mensen in mijn omgeving kijk, merk ik dat mensen heel verschillend omgaan met gevoelens. Zelf trek ik me bij intense gevoelens geregeld terug. Rondom me hoor ik heel wat mensen die vinden dat gevoelens geen plaats hebben op het werk. Met man en macht houden ze vervolgens het beeld recht van de medewerker die rationeel handelt en kost wat kost gelijk wil krijgen, de collega's en klanten ten spijt.
Dit lijkt me nu net het risico: als we niet kunnen of mogen voelen dan gaan we verder met het opbouwen van een muur van oordelen over de ander, de omgeving en het voelen zelf. We vinden dan dat het niet hoort om ongenoegen te uiten, dat je niet moet klagen…Maar al die bedenkingen vragen eindeloos meer energie dan de oorspronkelijke ontgoocheling, waar we ons voor wilden afschermen.
Ronald J. Frederick omschrijft het treffend: "Gevoelens hebben een natuurlijk verloop. Zoals een golf in de zee beginnen ze klein, groeien dan tot een breekpunt en als ze dan helemaal uitgedoofd zijn, verdwijnen ze weer. Als gevoelens in al hun hevigheid even mogen worden gevoeld en verdragen, duren ze juist erg kort. Soms minuten, soms zelfs maar seconden." En in deze tijd voeden ze de motivatie die ons leven richting geeft.
Het is pas als we gevoelens afweren, of als we niet de hulp en steun hebben om heftige gevoelens te ervaren, dat we in een soort frustrerend niemandsland terechtkomen, waarin je kan blijven ronddolen.

Maakt al die aandacht voor gevoelens het dan niet erger?

Het is niet de aandacht voor gevoelens die maakt dat dingen erger worden. Dat wat je doet en denkt om je gevoelens te vermijden veroorzaakt net problemen. Natuurlijk zijn er momenten dat je je gevoelens even moet parkeren of er geen aandacht aan kunt geven. Maar over het algemeen: als je je gevoelens wegdrukt, al is het maar een klein beetje, dan stop je een natuurlijk proces in je lichaam. Als mens zijn we gebouwd om te voelen en om op emotioneel vlak contact te maken met anderen.
Emoties kunnen veel krachtiger zijn dan gedachten en het op sommige momenten van ons gedachten overnemen. Proberen om gevoelens te controleren, is als zwemmen tegen de stroom in. We zijn beter af als we leren accepteren dat er gevoelens zijn en ze voor ons kunnen laten werken, in plaats van er tegenin te gaan.

Uiten van gevoelens maakt je boodschap levend

Ken je dit? Iemand is iets aan het vertellen en je kan er met alle moeite van de wereld je aandacht niet bijhouden. En dan plots neemt iemand anders het woord en het lijkt wel of iedereen één en al oor is.
Als mensen dicht bij hun gevoel staan en er uitdrukking aan geven, klinkt hun boodschap krachtig, helder en levend. Ook als hun kwetsbaarheid hoorbaar wordt. Gevoelens informeren ons over wat we nodig hebben. Als we hier uitdrukking aan kunnen geven, zorgen we er ook voor dat we dit levend, helder en krachtig kenbaar kunnen maken naar anderen. En dat werkt!

Maar als ik uiting geef aan mijn onaangename gevoelens, dan ontploft het hier!

Er zullen altijd mensen zijn die niet zitten wachten op het nieuws over jouw onaangename gevoelens. Maar ga even na wat de kwaliteit is van het contact met hen als je niet kan laten weten dat je bezorgd of opstandig wordt van hun voorstel of het jammer vindt dat een bepaalde beslissing genomen werd zonder rekening te houden met jouw advies?
Niet de onaangename gevoelens maken de boodschap moeilijk hoorbaar, maar het oordelend denken en de verwijten die in onze boodschap verweven zit (en die we vaak niet eens uitspreken). In dit oordelende denken leggen we de verantwoordelijkheid voor onze gevoelens bij de ander in plaats van ze te zien als signalen van onze eigen behoeften, die we ter informatie aan de ander kunnen meedelen met de vraag er rekening mee te houden.

Een voorbeeld

In een kleine organisatie wordt beslist functioneringsgesprekken in te voeren. De leidinggevende kondigt dit aan en op de vraag van een medewerker wat dit verandert aan de huidige werking, volgt het antwoord "het is een formalisering van de opvolggesprekken die er nu ook zijn."
Als de medewerker die hiermee niet echt een antwoord heeft gekregen op zijn vraag, ongerust is over deze stap, kan hij ervoor kiezen om
1. dit gevoel kenbaar te maken:
"Als ik je antwoord hoor, blijf ik ongerust omdat het me niet duidelijk is wat de bedoeling is van deze verandering. Zou je me hier -desnoods op een ander moment- jouw kijk op willen delen?"
2. dit gevoel van onrust voor zich te houden, met de kans dat hij veel energie zal verliezen in het beoordelen van deze beslissing.
" Willen ze hier iets forceren?"
" Moeten er dan engagementen ondertekend worden, terwijl de praktijk juist heel veel flexibiliteit van ons vraagt?"
"Waarom kan er hier ook nooit gezegd worden wat de bedoeling is?"

Gevoelens uiten en contact maken in een cultuur van oordelen

Het voorbeeld laat al uitschijnen dat het spreken over gevoelens enige zelfkennis vergt en moed vraagt om je kwetsbaar op te stellen. Tegelijk maakt het uitspreken van gevoelens mogelijk dat je elkaar echt ontmoet.
Onze taal en cultuur zijn echter doorspekt met oordelend denken. Van kleins af leren we dat je braaf of stout kan zijn en dat je beschaamd moet zijn als je iets niet doet zoals van je verwacht wordt.
Deze culturele bagage zorgt ervoor dat we afgesneden raakten van de gevoelens van anderen en van onszelf. Wat maakt dat iemand het lastig vindt als je huiswerk niet gemaakt is? Wat maakt dat je onrustig wordt bij veranderingen?
Verbindende Communicatie nodigt uit om terug aansluiting te vinden bij deze gevoelens en de levenskracht die eronder schuilgaat. Aandacht voor gevoelens bij jezelf en anderen helpt je om in dialoog en op koers te blijven.

Gedicht van Rumi: Het gasthuis

het mens zijn is als een gasthuis.
Elke ochtend nieuwe aankomst van gasten.
een vreugde, een depressie, een gemeenheid,
sommige tijdelijke bewustwording komen
als onverwachte bezoekers.
Verwelkom en entertain ze allemaal!
zelfs als ze een menigte van zorgen zijn,
die heftig jou huis schoon vegen
en ontdoet van al je meubels,
blijf toch elke gast eervol behandelen.
het kan zijn dat hij schoon schip maakt
voor een aantal nieuwe vreugdes.
De donkere gedachte, de schaamte, de boosaardigheid,
verwelkom hen lachend aan de deur,
en nodig hen uit binnen te komen.
Wees dankbaar voor wie komt,
Omdat elk is gezonden
als een gids van daarbuiten.